Танилцуулга
Таны дуу хоолой үнэ цэнэтэй. Та юу бодож байгаагаа хэлэх, мэдээллээ хуваалцах, бас илүү сайхан ертөнцийг шаардах эрхтэй. Мөн эрх мэдэлтнүүдтэй санал нийлэх, эс зөвшөөрөх, энэ үзэл бодлоо тайван замаар жагсаж илэрхийлэх эрх танд бий.
Хууль бус хөндлөнгийн оролцооноос ангид, айдасгүйгээр эдгээр эрхээ хэрэгжүүлдэг байх нь шударга ёс үйлчилдэг, эрхээ эдэлж чаддаг нээлттэй, шударга нийгэмд амьдрах үндэс юм.
Хэдийгээр бараг бүх улс үндсэн хуульдаа 'үг хэлэх эрх чөлөө’-ний' үнэ цэнийг тусгасан ч дэлхий даяарх засгийн газрууд үгээ хэлснийх нь төлөө хүмүүсийг хорьж, эсвэл илүү дор нөхцөлд оруулж байдаг.
Засгийн газрууд үзэн ядсан, өдөөн хатгасан үг хэллэгийг хориглох үүрэгтэй ч ихэнх нь эрх мэдлээ урвуулан ашиглаж, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөг эрүүгийн гэмт хэрэгт тооцсон хууль батлан, тайван замаар эсэргүүцэгчдийг дуугүй болгож байна. Үүнийг ихэвчлэн үндэсний аюулгүй байдал, шашин шүтлэг, эсвэл терроризмтэй тэмцэх нэрийн дор үйлддэг. Сүүлийн үед эрх баригчид дүрвэгсэд, цагаачдад тусалж буй хувь хүн, идэвхтэн, ТББ-уудыг хавчин шахаж, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөнд заналхийлж байна.
Засгийн газрууд эсрэг үзэл бодол эсвэл шүүмжлэлт дуу хоолойг хэрхэн хүлээн авч байгаа нь тэд хүний эрхэд хэрхэн ханддагийг нь харах сайн хэмжүүр болдог.
Эмнести Интернэшнл нь аюулгүйн албаныхны үйлдсэн хүчирхийллийг мэдээлэгч сэтгүүлч, ажлын байрны нөхцөл муу байгааг илчилсэн үйлдвэрчний эвлэлийн гишүүн, томоохон бизнесийн эсрэг газар нутгаа хамгаалж байгаа уугуул иргэд зэрэг өөрийн болон бусдын эрхийн төлөө тайван замаар үзэл бодлоо илэрхийлж буй хүмүүсийг дэмждэг. Бид том бизнес, аюулгүйн алба, ажил олгогчдын байр суурийг дэмждэг хүмүүсийн тайван замаар үзэл бодлоо илэрхийлэх эрхийг мөн хамгаалах болно.
Бид үзэл бодлоо тайван замаар илэрхийлснийхээ төлөө хоригдсон хэнийг ч болов үзэл санааны хоригдол хэмээн үзэж, нэн даруй, ямар ч нөхцөлгүйгээр суллахыг шаарддаг.
Key
facts
Article 19
Freedom of Expression is protected by Article 19 of the United Nations Universal Declaration of Human Rights.
Яагаад үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө чухал вэ?
Хүний Эрхийн Түгээмэл Тунхаглалын 19 дүгээр зүйлд бидний үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийг өргөн утгаар нь тодорхойлсон. Хожим нь олон улсын болон бүс нутгийн гэрээгээр эрх зүйн хувьд хамгаалагдсан.
Үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөг хамгаалах нь Эмнести Интернэшнлийн үйл ажиллагааны үндсэн хэсэг байсаар ирсэн бөгөөд энэ нь эрх мэдэлтнүүдэд хариуцлага тооцоход амин чухал зүйл юм. Үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө нь мөн шашин шүтэх, үзэл санаа, санаа бодолтой байх эрхийн суурь болж, хөгжих боломжийг нь дэмждэг.
Энэ нь эвлэлдэн нэгдэх эрх буюу хэн нэгэнтэй хамтран клуб, нийгэмлэг, үйлдвэрчний эвлэл, улс төрийн нам байгуулах болон нэгдэх, тайван жагсаал эсвэл олон нийтийн цуглаанд оролцох буюу тайван замаар жагсах эрх чөлөөтэй мөн холбоотой юм.
Гэвч эдгээр эрх чөлөө нь шүүмжлэлийг нухчин дарахыг хүсдэг засгийн газруудын байнгын халдлагад өртдөг.
Жишээ нь, Египетэд сүүлийн үед засгийн газраа шүүмжлэх нь туйлын аюултай болоод байна. 2018 оны үед эрх баригчид твиттерт жиргэсэн, хөлбөмбөгийн клубыг дэмжсэн, бэлгийн дарамтыг шүүмжилсэн, кино засварласан, ярилцлага өгсөн зэрэг олон үндэсгүй шалтгаанаар дор хаяж 113 хүнийг баривчилжээ.
Баривчлагдсан хүмүүсийг "террорист бүлэглэлүүдийн гишүүд" , "худал мэдээлэл тараагчид" хэмээн буруутгажээ. Бусад газрын адил Египетэд энгийн иргэдийг цэргийн шүүхээр оруулах нь шударга бус хэдий ч тэднийг шүүхийн шийдвэргүйгээр олон сар хорьсны эцэст цэргийн шүүхээс ялласан байна.
Москвад 2014 оны 2-р сард Болотнаягийн хэргийн шийдвэр гарсны дараа Тверская гудамжинд үүссэн жагсаалыг цагдаа нар хүч хэрэглэн тараав.
ҮГ ХЭЛЭХ ЭРХ ЧӨЛӨӨ
Үг хэлэх эрх чөлөө, үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө нь олон янзын утга санааг өөртөө агуулдаг бөгөөд доромжилсон өнгө аястай ч байж болзошгүй байдаг. Олон улсын эрх зүйд үг хэлэх эрх чөлөөг хамгаалдаг ч бусдын эрхийг зөрчих, үзэн ядалтыг сурталчлах, ялгаварлан гадуурхалт, хүчирхийллийг өөгшүүлэх зэргийг хуулийн дагуу хязгаарлахыг мөн шаарддаг.
Гэвч үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөөг хязгаарлахдаа хуульд заасны дагуу, нийтийн тодорхой ашиг сонирхол эсвэл бусдын эрхийг хамгаалах болон энэ зорилгод хүрэх зайлшгүй шаардлагын хүрээнд хийх ёстой.
2018 онд Эмнести Интернэшнлээс гаргасан судалгаагаар Твиттер нь эмэгтэйчүүдийн эсрэг зөрчил, хүчирхийллийг дэвэргэсэн цахим талбар бөгөөд ихэнхдээ хариуцлага тооцохгүй өнгөрч байгааг олж тогтоожээ. Твиттер нь эмэгтэйчүүд өөрсдийгөө чөлөөтэй илэрхийлж, дуу хоолойгоо сонсгодог талбар байхын оронд тэднийг юу нийтлэхээ цензурдэж, хоорондын харилцаагаа хязгаарлахад хүргэдэг. Твиттер компани нь хүчирхийлэл, зөрчлийн талаарх мэдээлэлд хангалттай хариу өгөхгүй, хянаж, шалгахгүй байгаа нь цахим орчинд эмэгтэйчүүдийн эрхийг хамгаалах үүргээ биелүүлж чадахгүй байна.
ЦАХИМ ЕРТӨНЦ
Цахим ертөнц нь бидэнд засгийн газар, корпорациудыг уриалан дуудах, хэрэгтэй мэдээллээ олж авах боломжийг олгодог. Мэдээлэл бол хүч бөгөөд интернэт нь дэлхийн долоон тэрбум хүнийг эрх мэдэлжүүлэх боломжтой.
Гэвч өнөөг хүртэл үзэл бодлоо илэрхийлэх эрх чөлөө нь хөрөнгө чинээ, эрх ямба, нийгэм дэх байр сууриас хамаарч байна. Баян, эрх мэдэл бүхий хүмүүс үг хэлэх эрхээ хязгаарлуулах нь ховор. Үүний нэгэн адил өндөр хурдны интернэт бүхий өөрийн зөөврийн компьютертой хүмүүс интернэт кафед суухийн тулд олон километр алхдаг хүмүүсээс хавьгүй илүү мэдээлэлтэй байх боломжтой.
Зарим улс цахим харилцаа холбоог хянах сүлжээ бий болгож байгаа бол, Египет, Судан, Зимбабве зэрэг улсад олон нийтийн эсэргүүцэлд хариу үзүүлэхийн тулд интернэтийг хаах нь нэмэгдсээр байна. Иран, Хятад, Вьетнам улс нь цахим мэдээлэлд нэвтрэх хандалтыг хянах системийг хөгжүүлж байна. Энэтхэгийн хойд хэсэгт байрлах Кашмир мужид аливаа эмх замбараагүй байдлын үеэр хариу арга хэмжээ авахдаа гар утасны интернет, харилцаа холбоог шууд зогсоодог. Эмнести Интернэшнлийн хувьд бид Хятад улсад манай цахим хуудсыг хаахаас сэргийлэх шинэ арга замуудыг хайж байна.
Түүнчлэн засгийн газрууд идэвхтнүүд, сэтгүүлчдийн хувийн цахим шууданг уншихын тулд аюултай, нарийн технологийг ашиглаж, үйл ажиллагааг нь нууцаар бичиж авахын тулд компьютерынх нь камер эсвэл микрофоныг нь алсын зайнаас асааж байна. 2014 онд Эмнести болон хүний эрх, технологийн байгууллагуудын эвслээс идэвхтнүүдэд зориулан дижитал төхөөрөмжид нь тагнах программ суусан эсэхийг шалгах 'Детект' гэх энгийн арга хэрэгслийг нэвтрүүлсэн.
ҮЗЭЛ БОДЛОО ИЛЭРХИЙЛЭХ ЭРХ ЧӨЛӨӨГ ХАМГААЛАХЫН ТУЛД ЭМНЕСТИ ЮУ ХИЙДЭГ ВЭ?
Кейс судалгаа: Польш, эсэргүүцэх эрх
Польш улсад тайван жагсаал хийх эрхэд заналхийлсэн яллах ажиллагаа, дарамт шахалт, тандалт, хүч хэрэглэсэн хэв журам сахиулах ажиллагаа болон жагсах эрхийг хязгаарласан хууль тогтоомжийг үл харгалзан хүмүүс хэрхэн гудамжинд гарч үзэл бодлоо илэрхийлж байсныг Эмнести Интернэшнл баримтжуулсан.
2016 оноос хойш олон мянган хүн эмэгтэйчүүдийн эрхийг хязгаарлах, шүүхийн хараат бус байдлыг алдагдуулах зорилго бүхий дарангуйллын хууль тогтоомжийг эсэргүүцэн жагссан. Жагсагчдын эсрэг ихэнхдээ хүч хэрэглэж, тэдний өөрсдийнхөө дуу хоолойг хүргэх эрхийг нь зөрчиж, хязгаарлах арга хэмжээ авч байсан. Олон зуун хүн цагдаад хоригдож, шүүх ажиллагааны сунжирсан үйл явцтай нүүр тулсан.
Тайван замаар жагсаал цуглаан хийх эрх чөлөөгөө хэрэгжүүлэхэд нь саад учруулахын тулд хууль тогтоомжийг чангатгахын зэрэгцээ засгийн газраас хууль сахиулах байгууллагуудын тандан хянах эрх мэдлийг өргөн хүрээнд нэмэгдүүлсэн ба энэ эрх мэдлийг тайван замаар эсэргүүцэл зохион байгуулсан, оролцсон хүмүүсийн эсрэг ашиглаж байсныг баримтаар нотолсон.
Кейс судалгаа: Вьетнамд үзэл санааны хоригдлуудын тоо нэмэгдэж байна
2019 онд Эмнестигээс гаргасан судалгаагаар Вьетнам даяар шударга бусаар хоригдсон үзэл санааны хоригдлуудын тоо гуравны нэгээр огцом өссөн нь хуульчид, блогчид, хүний эрх хамгаалагчид, байгаль орчны идэвхтнүүд, ардчиллыг дэмжигчдийн тайван замаарх үйл ажиллагааг нухчин дарах нь нэмэгдсэн цочирдом мэдээллийг ил болгосон.
Хоригдлуудыг эрүүдэн шүүж, зүй бус харьцаж, ихэнхдээ тусгаарлан, ганцаарчлан хорьж, бохир заваан нөхцөлд байлгаж, эмнэлгийн тусламж үзүүлэхгүй, цэвэр усаар хангахгүй, агаарт гаргадаггүй зэрэг нотолгоо нь хорих газрын нөхцөл маш аймшигтайг харуулсан.
Үзэл санааны хоригдлуудын олонх нь олон нийтийн сүлжээнд үзэл бодлоо илэрхийлснийхээ төлөө хоригдсон бөгөөд эрүүгийн хуулийн хэт ерөнхий, өргөн хүрээг хамарсан зүйл заалтын бай нь болсон.
Үзэл санааны хоригдлуудын нэг болох ардчиллыг дэмжигч, байгаль орчны идэвхтэн Тран Хуанг Фук нь 2017 оны зургадугаар сард баривчлагджээ. Түүнийг олон нийтийн сүлжээнд засгийн газрыг шүүмжилсэн видео байршуулж, бусдад түгээснийх нь төлөө 'төрийн эсрэг суртал ухуулга явуулсан' хэргээр буруутгаж, зургаан жилийн хорих ял, дөрвөн жил гэрийн хорионд байлгах шийтгэл оногдуулжээ.
Үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлэх эрхийн талаар илүү ихийг мэдэхийг хүсвэл
Сургалтад хамрагдахШИЙДЭЛ: ЭМНЕСТИ ЮУГ УРИАЛЖ БАЙНА ВЭ?
• Дэлхий даяарх үзэл санааны хоригдлуудыг ямар ч нөхцөлгүйгээр нэн даруй суллах.
• Үгээ хэлсэн эсвэл тайван замаар эсэргүүцлээ илэрхийлснийх нь төлөө эрүүгийн хариуцлага хүлээлгэдэг бүх хуулиудийг хүчингүй болгох.
• Үзэн ядсан үг хэллэг, ялгаварлан гадуурхалт, хүчирхийллийг өөгшүүлэхийн эсрэг хуулийг тайван замаар эсэргүүцэгчдийг нухчин дарах зорилгоор ашиглахгүй байх
• Хүмүүс мэдээлэлд нэвтрэх боломжтой байх, хувь хүн, байгууллагын талаарх мэдээлэл олж авах төр, компаниудын эрх мэдлийг хязгаарлах.
Жагсагчдыг хамгаал
Түүхийн туршид эсэргүүцэл нь өөрчлөлтийн хүчирхэг хэрэгсэл
байсаар ирсэн. Гэвч дэлхийн улс орнуудын засгийн газрууд
эсэргүүцлийн жагсаалыг дарж байгаа бөгөөд үүнийг хамгаалах
ёстой. Эсэргүүцлийг хамгаалах дэлхийн уриалгад дуу хоолойгоо
нэмж, өнөөдөр манай кампанит ажилд нэгдээрэй.
Британийн колоничлолын эсрэг 1930 онд Энэтхэгт болсон Давсны марш;
Арабын хаврын бослого, Өмнөд Африкт арьс өнгөөр ялгаварлан гадуурхах
үзлийн эсрэг жагсаал. Эдгээр нь бууж өгөхөөс татгалзсан, эрх мэдэлд
үнэнийг хэлсэн, эсэргүүцсэн хүмүүсийн удирдсан өөрчлөлтийн гол түүхэн
мөчүүдийг тэмдэглэж байна. Эсэргүүцэл бол өөрчлөлтийн хүчирхэг хүч
бөгөөд энэ нь илүү шударга, тэгш ертөнц бий болох боломжтой гэж ярьдаг
хүмүүсийн эр зоригийн ачаар юм.
Гэвч энэ нандин эрхэнд халдаж байна. Эрх мэдэлд байгаа хэтэрхий олон
хүмүүс өөрчлөлтөөс эмээж байгаа тул дэлхийн засгийн газрууд хүмүүсийн
эсэргүүцлийн жагсаал хийх эрхийг хязгаарлаж байна. Хэт олон хүн статус
квог хадгалахыг хүсдэг. Хэт олон хүмүүс хүмүүсийг хоёр тийш нь байлгахыг
хүсдэг.
Бид нэгдэж, хүн бүр, ялангуяа гадуурхагдсан, гадуурхагдсан хүмүүс
эсэргүүцлийн жагсаалд оролцох боломжийг баталгаажуулснаар бид илүү
шударга, тэгш ертөнцийг бий болгож чадна. Хамтдаа жагсаалыг хаасан,
хаана ч, эрсдэлтэй үед нь хамгаалах ёстой. Хүмүүс хавчлага хавчлагагүйгээр
өөрчлөлтийг тайван замаар шаардах ертөнцийг бий болгохын тулд бид
нэгдэх ёстой.
Энэ бол дэлхийн хэмжээнд тулгамдсан асуудал бөгөөд үүнийг засахын
тулд дэлхий даяар бид бүгдэд хэрэгтэй. Эсэргүүцлийн нэгэн адил бид
өөрчлөлт хийх тоон хүч чадалтай.